Transcript Fontgebruik

Fontgebruik
Iedere organisatie werkt ermee. Bewust of niet. Lettertypes, fonts. Waar organisaties zich echter vaak niet bewust van
zijn, is dat een font in principe ook software is. En wel software waar een licentie voor nodig is. Een licentie die aangeeft
hoe en hoe vaak een font gebruikt mag worden. Dit e-book geeft richtlijnen en advies over hoe u compliant blijft bij
fontgebruik.
BSA | The Software Alliance
BSA | The Software Alliance
Inleiding - Wat zijn fonts?
Het door elkaar gebruiken van de woorden font en lettersoort/letterfamilie zorgt
soms voor verwarring. Elke variant van een letter wordt aangeduid door het woord
´gewicht´ en voor elk gewicht heeft men een ´font´ nodig. De cursieve en vette variant
van bijvoorbeeld Arial worden als apart font aangemerkt. Ook de indelingen met klein
kapitalen of Expert-sets zijn in de PostScript uitvoering vrijwel altijd aparte fonts. Een
letterfamilie is een overkoepelend begrip. Wanneer men spreekt over álle varianten van
bijvoorbeeld Arial, dan gaat het over de letterfamilie Arial.
Een complete letterbibliotheek van Adobe Photoshop kan bijvoorbeeld 4200 fonts onder
950 letterfamilies omvatten. Bij TrueType en OpenType fonts kan men met minder fonts
volstaan, omdat bijvoorbeeld de klein kapitalen en mediëvalcijfers onderdeel kunnen
zijn van het reguliere font. Dergelijke Unicode fonts kennen de mogelijkheid van een
vrijwel onbeperkte omvang waarbij ook Griekse, Turkse en Centraal-Europese tekens in
hetzelfde font kunnen voorkomen.
2 | Fontgebruik
Licenties voor fonts
De eigenaar van de ontwerpen van een font (en de digitale omschrijving ervan) geeft
via de licentie aan derden het recht het font tijdelijk te gebruiken. Afhankelijk van de
specifieke leveranciersvoorwaarden kan de licentie het recht geven de nauwkeurig
omschreven fonts op een exact bepaald aantal CPU´s te mogen hanteren (zowel
werkplekken als uitvoerapparaten met RIP of Renderer). De diverse leveranciers
gebruiken in de voorwaarden verschillende termen en aantallen voor het aangeven van
de werkingssfeer van de licentieovereenkomst. Het is dan ook zaak deze zorgvuldig
door te nemen.
Kader
Een licentieovereenkomst is tijdelijk om het de licentiegever mogelijk te maken adequaat
te reageren indien de gebruiker (licentienemer) zich niet houdt aan de aangegane
verplichtingen, zoals omschreven in de licentieovereenkomst. Is dit het geval, dan kan
het zelfs zo zijn dat de licentienemer de fonts en digitale data en documenten erover
dient terug te geven.
BSA | The Software Alliance
Gebruik van font door
ontvanger document
De gebruiker van een font moet in beginsel in het bezit zijn van het gebruiksrecht
van het font. Dat geldt dus ook voor een grafisch bedrijf of servicebureau dat een
bepaalde opdracht verwerkt. Als een opdrachtgever of ontwerper (de aanmaker) aan
bijvoorbeeld een grafimediabedrijf (de verwerker) de opdracht verleent een bepaald
product te vervaardigen en daarvoor de fonts meelevert, dient het grafisch bedrijf ook
in het bezit te zijn van de licenties van de voor die opdracht te gebruiken fonts. Wanneer
de verwerker niet in het bezit is van het gebruiksrecht (de licentie) maar toch gebruik
maakt van de meegeleverde fonts, is men illegaal bezig.
Voorbeeld: een communicatiebureau levert u een opgemaakt document met een
speciaal font. Omdat u graag zelf iets wilt aanpassen in het document, vraagt u de
gebruikte fonts bij het communicatiebureau op. Wanneer deze ze u levert en u gebruikt
het font om een aanpassing te doen in het document, bent u onrechtmatig bezig. U heeft
immers niet het gebruiksrecht van het font aangeschaft. In een dergelijk geval spreken
we van illegaal fontgebruik en bent u dus strafbaar.
Kader
In de meeste licentieovereenkomsten staat expliciet vermeld dat het de licentienemer
niet is toegestaan de fonts aan derden uit te lenen.
4 | Fontgebruik
Speciale licentievormen
Multi User Licentie (MUL)
Een multi user licentie is een gebruiksrecht waarmee het gebruik wordt geregeld
van fonts en fontsoftware op meer werkplekken dan is vermeld in de standaardlicentieovereenkomst. Als de standaardlevering bijvoorbeeld betrekking heeft op vijf
CPU´s, is voor het gebruik van een font op meer dan vijf werkplekken een MUL nodig.
De omvang van een standaardlicentie kan per producent verschillen. Die licentie heeft
soms ook betrekking op het aantal maximaal toelaatbare uitvoerapparaten.
Multi Site Licentie (MSL)
Het gebruiksrecht van fonts is gebonden aan één bedrijf en één locatie. Groepen
ondernemingen die over meerdere locaties beschikken en een juridische eenheid
vormen, kunnen een Multi Site Licentie verkrijgen. In een overeenkomst worden dan de
vestigingsplaatsen en het aantal in gebruik zijnde apparaten per vestiging opgenomen
Het hoofdkantoor is in dit geval de licentienemer, die voor het totaal tekent. Voor
internationaal werkende bedrijven bestaan er internationale MSL´s. De condities voor
dergelijke overeenkomsten kunnen per fontproducent verschillen.
Thuiswerken
Vaak wordt de vraag gesteld of een medewerker van een grafisch bedrijf, thuis op een
pc of laptop fonts mag gebruiken waarvoor de onderneming licenties heeft. Deze vraag
BSA | The Software Alliance
kan helaas niet zwart-wit worden beantwoord. In het algemeen staan licentiegevers toe
dat fonts ook thuis geïnstalleerd en gebruikt worden, mits de betreffende gebruiker zelf
dan ook thuis (en niet op de werkplek) aanwezig is. Het is niet toegestaan dat andere
personen toegang tot die fonts op de thuiscomputer hebben. Echter, over dit onderwerp
hebben producenten vaak specifieke bepalingen in de voorwaarden opgenomen.
Illegaal fontgebruik
Gebruik van fontsoftware en softwarepakketten waar geen originele op eigen naam
gestelde facturen voor beschikbaar zijn, geldt als illegaal fontgebruik. Bedrijven
moeten aan de hand van originele, op naam gestelde facturen kunnen aantonen dat
men rechtmatig het gebruiksrecht heeft verkregen van de fonts en fontsoftware die
geïnstalleerd zijn op de apparaten binnen de onderneming. Diverse fontproducenten
eisen van de gebruikers dat zij de verwerkers van hun bestanden informeren over
het feit dat het corrigeren van deze bestanden uitsluitend mag gebeuren wanneer de
verwerker over de rechten van het font beschikt. Kan de verwerker niet aantonen het
gebruiksrecht te hebben voor het gebruikte font, dan is het gebruik illegaal en is men
dus strafbaar.
Meer informatie
Informatie over dit onderwerp is beschikbaar bij diverse instanties. De verschillende
distributieorganisaties voor applicatiesoftware en letterfonts stellen informatie over
de door hen gevoerde producten ter beschikking. Daarbij wordt het aangeraden de
EULA´s (End User License Agreements) van de verschillende producenten van de door u
gebruikte software en fonts te raadplegen.
bsa.nl | bsabedrijsindex.nl