Transcript dr hab. Walenty Baluk, prof. UMCS Systemy polityczne państw Kaukazu Południowego Państwa Kaukazu Południowego Armenia Azerbejdżan Gruzja.

dr hab. Walenty Baluk, prof. UMCS
Systemy polityczne
państw
Kaukazu Południowego
Państwa Kaukazu Południowego
Armenia
Azerbejdżan
Gruzja
Ustrój polityczny
Państwo
Forma
państwa
Forma rządów Podstawa
prawna
Armenia
Republika
prezydenckoparlamentarna
Parlamentarna
(dominacja
prezydenta)
UZ z 1995
Nowa UZ z 2005
Azerbejdżan
Republika
prezydencka
Prezydialna
UZ z 1995,
nowelizacja z
2002
Not Free
Gruzja
Republika
prezydenckoparlamentarna
Parlamentarna
(dominacja
prezydenta)
Konstytucja z
1995,
nowelizacja z
2004
Party Free
Ocena
wolności
Party Free
Władza ustawodawcza
Armenia
Nazwa
Liczba
posłów
System
wyborczy
Kadencja
Jednoizbowy
131
56 członków – system
proporcjonalny (listy
partyjne), 75 w
systemie
większościowym w
okręgach
jednomandatowych.
1995-2005 –
4 lata
od 2005 – 5 lat
Jednoizbowy
(Zgromadzenie
Narodowe - Mili
Madżilis)
125
System mieszany;
od 2002 r. system
większościowy
(jednomandatowe
okręgi)
5
Jednoizbowy
(Parlament)
235
150 (od
2005 r.)
System mieszany
150+85 (pro./
więk.)
100+50 (pro./
więk.)
4
(Zgromadzenie
Narodowe)
Azerbejdżan
Gruzja
Kompetencja parlamentów
Państwa
Armenia
Azerbejdżan
Gruzja
Kompetencje
Rozwiązanie
1) uchwala budżet, ustawy, i in. akta;
2) na wniosek prezydenta powołuje
PG, prezesa NB i Izby Kontroli
(może odwołać).
3) zatwierdza program działań rządu
4) usuwa z urzędu prezydenta.
5) obala veto w/a
1) Jeśli Parlament w ciągu 2 mies. 2krotnie nie zatwierdzi programu
rządu; 2) w ciągu 3 mies. nie
przyjmie decyzji w sprawie projektu
uznanego za ważny; 3) w ciągu 3
mies. nie zwoła posiedzenia
plenarnego lub nie uchwali żadnej
decyzji.
1) uchwala budżet, ustawy i in. akta, Brak
2) wyraża zgodę na powołanie
premiera (iluzorycznie), 3) powołuje i
odwołuje na wniosek prezydenta
sędziów SK, SN i sądów
apelacyjnych; PG, prezesa BN, 4)
odrzuca veto w/a i w/k (ust. - 83,
veto - 95)
1) uchwala budżet, ustawy i in. akta
2) Wyraża zgodę na powołanie
przez prezydenta rządu,
przedstawicieli dyplomatycznych,
przewodniczącego i sędziów SN,
PG, członków Rady NB,
przewodniczącego Izby Kontroli
3) odrzuca veto - w/a
1) Po 3-krotnym odrzuceniu składu
rządu i programu
2) Jeśli w ciągu 100 dni od
poprzedniego votum nieufności
parlament ponownie go przegłosuje
to prezydent dymisjonuje rząd albo
rozwiązuje parlament
Siła parlamentów
I
II
III
IV
V
Siła
ARMENIA
1
1
2
1
1
6
AZERBEJDŻAN
1
0
0
2
1
4
GRUZJA
1
1
2
1
0
5
Legenda: I – prawo do usuwania prezydenta z urzędu (0-2), II –
prawo do powołania rządu (0-2), III – prawo odwołania rządu (0-2), IV –
ochrona przed przedterminowym rozwiązaniem (0-2), V- skuteczność w
przegłosowywaniu weta (0-2)
Władza wykonawcza
Status
Wybory
Kadencja
Prezydenci
Armenia
Głowa
państwa
i szef
egzekutywy
(1995-2005)
Powszechne
5 (2 kolejne
kadencje)
1991-1998 L. Ter-Petrosian
1998-2008 R. Koczarian
2008 – S. Sarkisian
Azerbejdżan
Głowa
państwa i
szef
egzekutywy
Powszechne
5 (2 kolejne
kadencje)
1992-1993 A. Elczibeja
1993 – 2003 G. Alijew
2003 - I. Alijew
Gruzja
Głowa
państwa i
egzekutywy
(1995-2004)
Powszechne
5 (2 kolejne
kadencje)
1991-1992 - Z. Gamsachurdia
1995-2003 – E. Szewardnadze
2004 - M. Saakaszwili
Powołanie rządu
Sposób powołania
Odpowiedzialność
Armenia
Premiera powołuje prezydent po
konsultacjach z parlamentem (zgoda
większości bądź największego
ugrupowania).
Ministrów prezydent na wniosek
premiera. Parlament zatwierdza
program działań rzadu
Przed prezydentem i
parlamentem; Ustępuje w 1
dzień posiedzenia nowego
parlamentu i po
zaprzysiężeniu prezydenta.
Podaje się do dymisji - nie
uchwalono program, votum
nieufności.
Azerbejdżan
Prezydent powołuje premiera za zgodą
parlamentu. Po trzykrotnej odmowie czyni to bez
zgody parlamentu. Powołuje ministrów.
Odpowiedzialny przed prezydentem i
ustępuje po wyborach prezydenckich
Gruzja
Prezydent mianował premiera (konsultacje z
parlamentem) ministrów na wniosek
premiera. Wnioskował o udzielenie rządowi
wotum zaufania.
Odpowiedzialny przed prezydentem i
parlamentem, ustępuje po
wyborach prezydenckich
Kompetencje prezydenta
Państwo
Armenia
Kompetencje
1) powoływania premiera i rządu
Wniosek - w/a parlamentu
2) 4 sędziów, w tym przewod. SK
Opinia – SK
3) w zakresie bezpieczeństwa, obronności Usunięcie w/k (2/3 posłów)
i polityki zagranicznej
4) reprezentacyjne, 5) obywatelstwo i i
prawo łaski, 6) tworzenie organów konsul.
Azerbejdżan 1) powołuje premiera i rząd, 2) powołuje
centralne i terenowe organa wł.
wykonawczej, 3) podpisuje ustawy, prawo
inicjatywy ustawodawczej, 4) w zakresie
bezpieczeństwa, obronności i polityki
zagranicznej, 5) wnioskuje o powołanie
sędziów i prokuratora,
Gruzja
Impeachment
1) podpisuje ustawy i ma inicjatywę
ustawodawczą; 2) powoływania premiera i
rządu, 3) w sprawach bezpieczeństwa,
obronności i polityki zagranicznej, 4)
reprezentacyjne, 5) wnioskuje o
powołanie prokuratora generalnego.
Procedurę wszczyna SK
kierując wniosek do
Parlamentu (wymagana
opinia SN)
Usuwa Parlament – 95 głos.
Wniosek -1/3 deputowanych
(Opinia SK i SN)
Stan oskarżenia – w/a
Usunięcie – 2/3
Siła prezydentury
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
Siła
ARMENIA
1
1
1
1
1
1
0
1
1
8
AZERBEJDŻAN
1
1
1
0
2
2
2
0
2
11
GRUZJA
1
0
2
1
2
1
2
1
2
12
I – wybieralność (0-1), II - usunięcie z urzędu (0-2), III - prawo zarządzania
referendów (0-2), IV – prawo wydawania dekretów (0-2), V – prawo wetowania
ustaw (0-2), VI – udział w formowaniu gabinetu (0-2), VII– udział w
dymisjonowaniu gabinetu (0-2), VIII – prawo rozwiązywania parlamentu (0-2), IX –
praw do zarządzania stanu wyjątkowego
Siła rządu
I
II
III
IV
V
VI
Siła
ARMENIA
1
2
2
0
0
0
5
AZERBEJDŻAN
0
0
0
0
0
0
0
GRUZJA
0
1
0
0
0
0
1
Legenda: I – sposób odwołania premiera, II – faktyczna odpowiedzialność
premiera, III – władza organizacyjna premiera, IV – możność samodzielnego
określenia polityki wewnętrznej, V – możliwość wprowadzenia stanu wyjątkowego,
VI – zaplecze polityczne premiera
Władza sądownicza / Sąd Konstytucyjny
Kadencja
Liczba sędziów
Sposób wyboru
Armenia
Na stałe
9
5 Zgromadzenie
Narodowe i
4 prezydent
Azerbejdżan
15 bez możliwości
reelekcji
9
Powołuje parlament
na wniosek
prezydenta
Gruzja
10 bez możliwości
reelekcji
9
Po 3 sędziów
parlament, prezydent
i Sąd Najwyższy
Wybory i partie polityczne
w państwach
Kaukazu Południowego
Wybory prezydenckie w Armenii
2003 roku (II tura)
2008 (I tura)
- R. Koczarian – 67,5 %
- Sarkisian S. - 52,82%
- S. Demirczan – 32,5 %

Frekwencja - 64,5%
- Ter-Pietrosian L. - 21,50%
- Bagdasarian A. - 17,7 %
Wybory parlamentarne w Armenii / 2003
(system mieszany; w systemie prop. - 5 % próg)
Ugrupowanie
System prop.
System prop.
System
więk.
Razem
mandaty
mandaty
Mandaty / %
23
17
40 / 30,5
14
3
17 / 13
12
-
12 / 9,1
11
-
11 / 8,4
9
-
9 / 6,8
6
-
6 / 4,6
-
36
36
75
56
131
%
Republikańska Partia Armenii
23,66
Blok „Sprawiedliwość”
13,78
Partia „ORINAC ERKIR”
(Partia „Państwo Prawa”)
Armiańska Rewolucyjna
Federacja „Dasznakcutiun”
(ARFD)
12,49
11,5
Partia Jedności Narodowej
8,9
Zjednoczona Partia
Robotnicza
5,7
Niezależni
-
Razem
-
Wybory parlamentarne w Armenii w 2007 r.
(uczestników - 23, frekwencja 59,9%, w systemie prop. – 5% próg)
System prop.
System prop.
System więk.
%
mandaty
mandaty
Republikańska Partia Armenii
33,91
41
24
Partia „ORINAC ERKIR”
(Partia „Państwo Prawa”)
15,13
18
1
Armiańska Rewolucyjna Federacja
„Dasznakcutiun” (ARFD)
13,16
16
1
Partia „Kwitnąca Armenia”
7,05
8
8
Partia „Spuścizna”
6,0
7
-
Niezależni
-
-
7
Razem
-
90
41
Ugrupowanie
Wybory prezydenckie w Azerbejdżanie
Elekcja 2003
Elekcja 2008
- Alijew I. - 80,3%
1) Alijew I. („Nowy Azerbejdżan”) - 88,73%
2) Agazade I. („Umud” („Nadzieja”)) 2,86%
3) Gazanfarogłu F.(Partia „Wielikogo
sozidanija”) - 2,47%
4) Gasangulijew G. (Ludowy Front
Zintegrowanego Azerbejdżanu) - 2,28%
5) Alibejli G. (Niezależny) - 2,23%
6) Alijew F. (Partia LiberalnoDemokratyczna) - 0,78%
7) Gadzijew Ch. (Partia „Nowoczesny
Musafat”) - 0,65%
- Gambar I. - 11,7%
- Mamiedow E. - 2,08%
Uczestników – 7
Frekwencja - 71,56%
Frekwencja - 75,64%
Wybory parlamentarne w Azerbejdżanie / 2005
Partia „Nowy Azerbejdżan”
Partia „Musafat”
Partia Ludowy Front Azerbejdżanu (r)
60 (48%)
5 (4%)
3 (2,4%)
Partia „Ana Weten” (Ojczyzna)
2 (1,6)
Partia Obywatelskiej Solidarności
2 (1,6)
Ludowy Front Azerbejdżanu
1
Liberalna Partia Azerbejdżanu
1
„Umud”
1
Partia Dostatku Socjalnego
1
Partia Reform Demokratycznych
1
Partia „Wielikogo sozidanija”
1
Partia Jedności Obywatelskiej
1
Bezpartyjni
45
Ogółem
124
Wybory parlamentarne w Azerbejdżanie / 2010
Wyniki:







„Nowy Azerbejdżan” - 74 mandaty
Partia „Solidarności Obywatelskiej” - 3
Partia Ojczyzny (Ana Weten) – 2
Bezpartyjnych – 38
Bez podania przynależności partyjnej – 8
Uczestnicy – 690 kandydatów, 33 partii polityczne
Frekwencja - 50,14%
Wybory prezydenckie w Gruzji
Elekcja 2004
1) Saakaszwili M. - 96,24 %
2) Szasziaszwili T. - 1,87 %
3) Liparteliani R. - 0,26 %
4) Sicharulidze Z. - 0,24 %
Elekcja 2008
Saakaszwili M. (Zjednoczony Ruch
Narodowy) - 53,47%
Gacziecziładze L. (Zjednoczona
Opozycja) - 25,69%
Patarkaciszwili B. (niezależny) - 7,10%
Natelaszwili Sz. (Partia Pracy) - 6,49%
Gamkrelidze D. („Nowa Prawica”) - 4,02%
5) Garibaszwili K. - 0,21 %
6) Kolechsaszwili Z. - 0,1 %
Maisaszwili G. (Partia „Przyszłości”) - 0,77
Sariszwili-Czanturija I. (Partia „Imedi”) 0,16%
Wybory parlamentarne w Gruzji / 2003
Alternatywne wyniki
„O nową Gruzję” (na czele Związek
Obywatelski Gruzji)
21,32%
18,91
Związek Demokratycznego Odrodzenia
18,84
8,13
Ruch Narodowy (Saakaszwili)
18,08
26,26
Partii Lejburzystów
12,04
17,36
Burdżanadze – Demokraci
8,79
10,15
„Nowa Prawica”
7,35
7,9
Powtórzone wybory w systemie proporcjonalnym
% głosów
Mandaty
Ruch Narodowy – Demokraci
67,6
135
Blok Przemysłowców
7,62
15
Wybory w Gruzji w 2008 roku
Głosy
(%)
Mandaty z
listy
Mandaty
w
okręgach
Razem
1 Zjednoczony Ruch Narodowy
59,18%
48
71
119
(79,3%)
2 Zjednoczona Opozycja Gruzji
17,7%
15
2
17
(11,3%)
3 Ruch
ChrześcijańskoDemokratyczny
8,66%
6
-
6
(4%)
4 Partia Pracy
7,44%
6
-
6
(4%)
5 Partia Republikańska
3,78%
-
2
2
(1,3%)
75
75
150
Nazwa ugrupowania
Razem