Transcript Document
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE UKUHLAZIYA AMASU IZINHLELO HLANGANISWE NGOKULEKELELWA ROTHAUG IYER ROTHAUG LINDA MASINGAU-IYER PROJECT TEAM/ LINDA MASINGA PROJECT TEAM UKUDIDIYELA UKUPHASISA UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDYELE UMASIPALA SIFUNDA WASEMGUNGUNDLOVU 1 UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE IQEMBU LE IDP YASEMGUNGUNDLOVU Xhumana no: Elekelelwa: Abaphathi boMkhandlu Iyer Rothaug Linda Masinga Besizwa ngu: Urban-Econ Multi-Consult GAEA Projects Geodynamic Systems IHLANGANISWE-U: Ms Buhle Ally – IDP Manager Ucingo: 033 – 394 5561 28 March 2002 IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM 2 UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE PAGE NO. 1. ISINGENISO 4 UHLA LOMSEBENZI OQUKETHWE ISIGABA 1: UKWABIWA KOMSEBENZI NAMANDLA ISIGABA 2: UHLELO LWEZIMALI 3. 4. UBUNJALO BESIMO SAMANJE 7 UHLELO LWAMASU ENTUTHUKO 10 UKUQALWA KOMSEBENZI ISIGABA 3: INTUTHUKO YOMKHANDLU 15 ISIGABA 4: AMAZINGA OKUHLELA ISIGABA 5: ISIGABA 3 UMBIKO NGAMAPROJEKTHI OKUQUKETHWE 2. ISIGABA 6: ISIGABA 2 UMBIKO NGAMASU ENTUTHUKO 5. UKUDIDIYELWA KWAKHO KONKE 21 ISIGABA 7: UKUHLELWA KOMSEBENZI ISIGABA 8: ISIGABA 1 UMBIKO NGOKUHLAZIYA IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM 3 UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE 1.1 ISENDLALELO 1.1.1 INGQIKITHI YOHLELO Emuva kwemiphumela yohulumeni basekhaya esifundeni esimaphakathi neKwaZulu Natal, kwabunjwa uMkhandlu Sifunda waseMgungundlovu (DC 22). LoMkhandlu Sifunda waseMgungundlovu ubhekene futhi uthathe indawo enkulu eyayingaphansi komkhandlu sifunda omdala owawaziwa ngokuthi iNdlovu Regional Council. Umgomo omkhulu ekuhlelweni kabusha kohulumeni basekhaya, okhombisa ukuba impumelelo, ukwenza isiqiniseko sokuthi izidingo zomphakathi ziyabhekelwa. Ukushenxa koMasipala enqubeni yakudala yokuphatha eyayingagxilile entuthukweni yomphakathi kuya enqubeni entsha kwiyinsalela enkulu ebhekene noMasipala. 1. ISINGENISO Ukhetho lohulumeni basekhaya kanye nokuphasiswa kwemithetho ebhekene nohulumeni basekhaya, kakhulukazi lowo owaziwa ngokuthi i-Municipal Systems Act, No 32 of 2000, iholele ekuhlelweni kabusha kohulumeni basekhaya. Labo Masipala abasha bavale izikhala zoMasipala besikhashana. LaboMasipala abasha bakhiwe ngokuklanywa kabusha kwemingcele. Omasipala abasha banikezwe iqhaza elikhulu ekuthuthukiseni izindawo abazakhele. Ukuze kutholakale lokhu, intuthuko edidiyele idinga uhlelo namasu ahluzile azobhekana nokwabiwa kwezimali. Ngokomthetho obizwa nge Municipal Systems Act, bonke omasipala baphoqelekile ukuba babenoHlelo LweNtuthuko Oludidiyele (phecelezi IDP). IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM 4 UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY 1.2.1 IZINHLOSO OLUDIDIYELE ZOHLELO UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE LWENTUTHUKO Ukuhlanganiswa kwe IDP kulandelwa umthetho woMasipala (Municipal Systems Act) • Ukuqiniseka ukuthi umphakathi ubamba iqhaza elikhulu ekuhlanganisweni kwe IDP; • Ukuqinisekisa isakhiwo sohlelo oluzoba umkhombandlela nohlelo, ekwabiweni kwezi zimali, ukuphathwa kanye nokuthathwa kwezinqumo ngaphakathi kukamasipala; • Ukuphokophelela intuthuko edidiyele yonke; • Ukuqinisekisa ukuthi uhlelo lwezentuthuko oludidiyele luhlanganiswe phezu kokuqonda izidingo nenselela ebhekene noMkhandlu. Ukubhekisiswa kwentuthuko ekhona Izinkinga ezikhona, ukumiswa kwezidingo ngokubaluluka kwazo Isigaba 2: Amasu Isithombe ngekusasa, iznhloso, amasu, nokubalulwa kwezinhlelo zentuthuko • Isigaba 3: Izinhlelo 1.2.2 UHLELO OLULANDELWE EKUHLANGANISENI IIDP YOMKHANDLU SIFUNDA WASEMGUNGUNDLOVU Isimemo (Terms of Reference) kanye nePlani YoHlelo (Process Plan) okwakhishwa uMkhandlu Sifunda waseMgungundlovu kubeka ngokusobala ukuthi iluphi uhlelo oludinga ukulandelwa ngesikhathi kuhlanganiswa I-IDP. Umdwebo ongakwesokudla uchaza kafuphi ngohlelo olalandelwa. Lelibhuku liyingxenye yesigaba sesine se IDP. Licu bungula ngokufinqiwe izigaba zonke ze IDP. IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM Isigaba 4: Ukudidiyela Izinkomba zokwenza, imiphumele elindelekile yezinhlelo zentuthukoi, imininingwane ehambisana nezinhlelo zentuthuko nezindleko zakhona. Izinhlelo ngokwemikhakha, uhlelo lokutshalwa kwezimali emiinyakeni eyisihlanu ezayo, iPlani yokuthuthukiswa klwendawo, nezinhlaka ezidingekayo ukufeza konke lokhu. 1.2 INDLELA YEZOKUHLELELA Umkhandlu Sifunda waseMgungundlovu wathula uHlelo LweNtuthuko Oludidiyele (phecelezi IDP) ngenjongo yokufeza lezidingo ezilandelayo: Isigaba 1: Ukuhlaziya Isigaba 5: Ukuphasiswa 5 UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE 1.3.1 I-IDP NGOKUFINGQIWE Le IDP ungumphumela wohlelo oluthathe izinyanga ngaphambi kokuba iphothulwe. Loluhlelo luhlanganise imikhakha ehlukene FINANCIAL ECONOMY 9 STRATEGIC ISSUES THIS SECTION PROVIDES AN OVERALL UNDERSTANDING OF THE DISTRICT SECTION 3 – THE STRATEGIC FRAMEWORK 27 THIS SECTION REPRESENTS THE INTEGRATION PHASE OF THE IDP SECTION 4 – THE IMPLEMENTATION FRAMEWORK SPATIAL FRAMEWO RK INSTITUTIO STRATEGY THE IMPLEMENTAT. FRAMEWORK 117 THIS SECTION PROVIDES THE CONTEXT AND FRAMEWORK FOR DELIVERY SECTION 5 – PUTTING IT ALL TOGETHER THE PUTTING IT ALL TOGETHER 5YR CAPITAL PROGRAMME 5 YR OPERATIONAL PLAN THIS SECTION CULIMINATES IN MANAGEMENT PROGRAMMES AND PLANS IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM PROJECT FUNDING STRATEGY OBJECTIVE APPROACH UNPACKING THE ISSUES THE ISSUE GUIDING PRINCIPLE S THE STRATEGIC PROGRAMME FINANCIAL STRATEGY Kubalulekile ukuthi lelibhuku lifundwe kanye namanye amabhuku achaza kabanzi nge IDP yaseMgungundlovu. Lawomabhuku ayingxenye yaleli. CURRENT REALITY VISION Lihlelwe ngendlela yokuthi kubelula ukulandela okuqukethwe kulo. Imidwebo nezithombe zenza ukuba wonke umuntu nokuqondisisa ngohlelo lwe IDP. Lelibhuku ligcizelela izihloko ezibalulekile ekuqubeleni phambili intuthuko. Igxenye enkulu yalelibhuku igxile kakhulu oHlelweni Lamasu Entuthuko (THE STRATEGIC PROGRAMME). Loluhlelo lungumgogodla we IDP njengoba kuyilona eliqukethe imininingwane ngokulethwa kwentuthuko. Uhlelo Lamasu Entuthuko ilona okufanele kube isinkwa semihla ngemihla soMkhandlu. 5 THIS SECTION PROVIDES BACKGROUND TO THE IDP PROCESS SECTION 2 – CURRENT REALITY ENVIRONM ENT Ukuqhubekezela phambili ezentuthuko eMgungundlovu, kubalulekile ukuhlaziya kafuphi izindlela ezibalulekile eziqamuke ngohlelo lwe IDP. Lokhu kwiyinhloso yalelibhuku. PLANNING PROCESS PURPOSE OF IDP THE PEOPLE OF THE DISTRICT LOCAL MUNICIPALI TIES SPATIAL FEATURES yentuthuko yase imbandakanya neqhazi elingabanjwa umphakathi. Nakubakunjalo, iqhaza le IDP alinakuchazeka ngokugcwele kulelibhuku. Ngakhoke uyanxuswa ukuba ungathathi lelibhuku njengalelo elichaza kabanzi nge IDP. Lelibhuku lichaza ngokufingqiwe uhlelo lwe IDP yaseMgungundlovu. Le IDP iwuhlelo oluphilayo. INTRODUCTION 137 1.3 UKUSEBENZISA UHLELO OLUHLANGENE SECTION 1 - INTRODUCTION 6 UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE UKUCHAZWA KWESIMO INTUTHUKO EMHLABENI WENGONYAMA UKUTHOLAKALA KWENGQALA SIZINDA UKUNAKEKELWA KWEZEMVELO UKULINGANA NGOKOBULILI Ukubuyiselwa komhlaba nokwakhiwa kwezindlu akukabi nempumelelo etheni kuMasipala Sifunda waseMgungundlovu. Yize kunjalo, ukubuyiselwa komhlaba nokwakhiwa kwezindlu kunikezela ithuba lokuthola umxhaso kwezentuthuko, ngaleyondlela kuqhubeka intuthuko. abantu abangaba ngu 70% basemakhaya endaweni engaphansi koMkhandlu bahlala emhlabeni weNgonyama. Incane kakhulu intuthuko eyenzekile kulezindawo.Ukufezwa kwezidingo zomphakathi kulezizindawo akukabi ngendlela kanti akuhlangene kahle. Ukungatholakali kobunini bomhlaba kunomthelela ekuhambeni kancane kwentuthuko. Iningi labantu abakwazi ukufinyelela kwingqala sizinda. Lokhu kunemiphumela emibi kwezempilo nezenhlalakahle. Nalapho kunengqala sizinda khona ayinakekelwe ngokufanele. Kunokungazi ngezemvelo nokuthi kuxhuma kanjani kwezentuthuko. Izingqinamba zezemvelo ezibhekene noMkhandlu Sifunda zimbandakanya ukuthuthwa kukadoti kanye nokungcoliswa kwamanzi. Ngenxa yezizathu eziningi ezihlukahlukene ezimbandakanya ukuhlukaniswa kweqhaza labesilisa nabesifazane, akukho ukulingana ngobulili entuthukweni. Lokhu kubonakala ekuphathweni kwezinhlelo zentuthuko kuze kuye kulabo abazuzayo ezinhlelweni zentuthuko. IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM 2. UBUNJALO BESIMO SAMANJE AMASU UKUBUYISELWA KOMHLABA NEZINDLU 7 UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE AMASU UKUCHAZWA KWESIMO UKUGXILA ENTSHENI EZEMFUNDO UKUBHEKWA KWEZEMPILO INGCULAZA EZEMIDLALO NOKUZITHOKOZISA AMASIKO NOBUNGCWETI Izibalo zikhomba ukuthi uMgungundlovu unabantu abangu 50% abalinganiselwa eminyakeni ephakathi kuka 0 kuya ku 19. Azikho izinhlelo zentuthuko ezenziwe esikhathini esingaphambili ezibhekele izidingo zabantu abalinganiselwa kuleminyaka. Leliyiqembu labantu abanethuba eliphezulu lokuthola isifo sengculazi, ukungasebenzi kanye nezinye izinkinga. Sidinga izinhlelo ezibhekene naleliqembu. Lapha imfundo siyichaza ngobubanzi bayo kuhlanganisa imfundo yasesikoleni,eyamazi nga aphakeme, eyabantu abadala kanye neyamakhono.Imipha kathi eminingi ayinawo amathuba anele emfundo ephambili nephakeme. Lokhu kunomthelela omkhulu entuthukweni yezomnotho. Ziningi izinto ezingumthelela omubi esimweni sempilo yabantu bakulesifunda. Singabalula ukungathutheki kahle kwendle, ukungabikhona kwamanzi ahlanzekile, isifo sengculazi, ikholera, nokuntuleka kwezindawo zezempilo njengamakilinigi nokunye. Isifo sengculazi sithinta wonke umuntu owakhele loMkhandlu Sifunda. Njengoba lingakabikhona ikhambi lokulapha lesifo, sizoqhubeka nokuba nomthelela ongemuhle kuzona zonke izinhlelo zezentuthuko. Kakhulukazi kwezomnotho, ezenhlalakahle kanye nezinhlelo zengqalasizinda. Indlela engahlelekile yokulwa nengculazi kuyinto efuna ukubhekisiswa. Okwamanje ezemidlalo nezenjabulo akukakanikwa indawo etheni kwimithetho migomo ekhona. Ezemidlalo nezokuzithokozisa zingabamba iqhaza ekufundiseni abantu abasha iphinde yakhe imiphakathi. Ukungabi khona kwezakhiwo zemidlalo nokuzithokozisa kuyinkinga enkulu. Okwamanje amasiko nobungcweti akukanikwa indawo etheni kwimithetho mngomo yezentuthuko. Amasiko nobungcweti kungabamba iqhaza elikhulu ekufundiseni abantu abasha nokwakha imiphakathi nokuthuthukisa kwezomnotho. Ukungabi khona kwezakhiwe zobungcweti namasiko kuyinkinga enkulu. IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM 8 UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE AMASU UKUCHAZWA KWESIMO UHLELO LWENHLEKELELE UBUGEBENGU UKULWISANA NOBUMPOFU UKUNTULEKA KWEMISEBENZI UKUTSHALWA KWEZIMALI Isifunda sibhekene nohla olubanzi lwezinhlekelele. Okwamanje uhlelo lwenhlekelelo loMkhandlu Sifunda aluhlelekile ngaphandle kwalelolikaMasipala waseMsunduzi. Lokhu kunomthelela omubi ekufezeni umsebenzi woMkhandlu Sifunda ngaphansi kohlelo lwenhlekelelo. Ezweni lonke jikelele, ubugebengu bunomuphumela omubi kuzozonke izigaba zempilo kanye nentuthuko. Umasingaphumeleli ukulwa nobugebengu kuzoholela ekutheni uhlelo le IDP lingabi yimpumelelo. Ubumpofu bunemikhakha eminingi futhi budinga izindlela ezahlukahlukene ezilwa nabo. Nakuba lowo nalowo mnyango kahulumeni unohlelo lokulwa nobumpofu, lokhu akukabi nawo umphumela otheni. Ukungadidiyelwa kwalezinhlelo yikho okudala ukungabikhona kwempumelelo etheni. Amazinga okungasebenzi aphezulu kusukela ku 52% eMpendle kuya ku 39 % eMshwati, Msunduzi nase Richmond ngokulandelana kwazo. Ukungabikhona kwemisebenzi kungaba nemithelela emibi eminingi ezinhlelweni zentuthuko. Singabalula ukungakhokhelwa kwamasevisi kaMasipala, ubugebengu, ezempilo nezenhlalakahle. Ukuheha abatshali zimali beze kulesifunda kubalulekile ekuqinisekiseni intuthuko kwezomnotho. Amazinga ezokutshalwa kwezimali aphansi. Lokhu kudalwa izizathu ezehlukahlukene. Ukuheha abatshali zimali kudinga bonke abantu babambe iqhaza. IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM 9 UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE UHLELO LWAMASU ENTUTHUKO Uhlelo Lwamasu lufeza lezizinjongo ezilandelayo: • Ngokusebenzisa umbono netshisekelo : Luqinisekisa ukuthi yonke imisebenzi yoMkhandlu inenhloso yokufeza umbono (vision). • Ngokusebenzisa izinhloso (objectives) : Ibekela uMkhandlu izinkomba (Key Performance Indicators) ezichaza impumelelo noma ukwehluleka koMkhandlu • Ngokusebenzisa amasu (strategies): Lutshengisa ukuthi uMkhandlu uzozifeza kanjani izidingo zawo kuleminyaka emihlanu ezayo futhi ifeze nombono wayo • Ngokusebenzisa izinhlelo zentuthuko (Projects): Inikezela ukwaneliseka ezinhlelweni zamasu entuthuko ngokuthi ibalule izinhlelo zentuthuko. umkhandlu oziyibeka. IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM Ukulandela okushiwo ngenhla uhlelo lwamasu entuthuko eIDP luhlukaniswe izigaba ezintathu. Isingeniso - Lengxenye elandelayo ichaza ngohlelo olulandelwe ekuhlanganiseni amasu kanye nezinhlelo zentuthuko. Umbono netshisekelo– Ibeka ngokucacile indlela uMkhandlu ofisa ukuthuthukisa ngayo indawo yaseMgungundlovu kuleminyaka emihlanu ezayo nangaphambili. Ukuchazwa kwamasu (Integration Report)– Igxile kulezozinkinga ezibalulwe kwi Sigaba 1 se IDP, ichaza uhlelo oluzolandelwa uMkhandlu nalabo abaneqhaza ekuqinekiseni ukuthi zonke izingqinamba ezikhona ziyagudluzwa ukuze kufike intuthuko. 3. UHLELO LWAMASU Uhlelo lwamasu lungumgogodla woHlelo Oludidiyele (IDP). Uhlelo Lwamasu luyinkomba echaza ngokuthi uMkhandlu Sifunda uzoziquba kanjani izinhlelo zentuthuko kuleminyaka emihlanu ezayo (2002-2006), kakhulukazi esikhathi esisile saloMkhandlu ekhona. Uhlelo Lwamasu loMkhandlu waseMgungundlovu lakhiwe ngokubambisana kwezinhlngano zomphakathi ebezi bamba iqhaza kuma-workshop nasemihlanganweni eyahlukahlukene. 10 UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE BONKE. Intshisekelo (Mission) yakhelwe ukwenza isiqiniseko sokuthi yonke imisebenzi yoMkhandlu iphokophelele ukuthi Umbono (Vision) uba impumelelo. Intshisekelo (Mission) yoMkhandlu ithi: 3.1 UMBONO NETSHISEKELO UMKHANDLU SIFUNDA WASEMGUNGUNDLOVU UPHOKOPHELELE UKUBA UMKHANDLU DOLOBHA FUTHI UBE INHLOKO DOLOBHA YESISHAYAMTHETHO SAKWAZULUNATAL. LOKHU KUYOHAMBISANA NENTUTHUKO YEZOMNOTHO, UKULETHWA KWEZIDINGO ZABANTU NGOHLELO OLUDIDIYELWE KUTHUTHUKISWE NEMPILO YABANTU UMASIPALA SIFUNDA WASEMGUNGUNDLOVU UZOSEBENZISA UBUHOLI OBUQOTHO, UMBANDAKANYE UMPHAKATHI EKUQINEKISENI UKUFIKA KWENTUTHUKO YEZOMNOTHO. IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM 11 UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY UMHLAHLANDLELA 1 Ukubuyiselwa komhlaba nezindlu IZINHLOSO 1) 2) 2 Ukubhekelwa kwabantu abasemaphandleni UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE 1) 2) AMASU Ukwakha amathuba ezindlu ezingu 4000 ngonyaka (u50% unikezelwe ezindaweni ezisemaphandleni) Ukwamukelwa nokuqalwa kosizo le LRAD (ngo 2005 isibalo esingu 1000 sabalimi ngonyaka) • • • Ukuhlelwa kwezinhlaka ezizoletha intuthukoi Uhlelo olwenabile lwesifunda lokunikezelwa kwezindlu Ukubuyiselwa komhlaba ngokwenelisa Ukusungulwa kwe-forum ezoxoxisana nabaholi bendabuko nabanye abaneqhaza entuthukweni ngo 2002. Ukuthuthukisa nokuhlanganisa abalimi/ abahlali ezinhlelweni zentuthuko • • Ukuthuthukisa ezentuthuko emhlabeni weNgonyama Ukuthuthukisaubunini bomhlaba nezinga lenhlalo yabantu abahlala emaplazini Ukuthuthukisa kwezokuphepha kwabantu abahlala emakhaya Ukuthuthukisa imisebenzi eyizidingo ngqangi yabantu abahlala emakhaya • • 3.1 Ukuba namanzi 1) 2) 3.2 Ukuba nezindlela zokuthutha indle 1) 2) 3.3 Ukuba nogesi 1) Umuzi ngamunye ube nokukwazi ukufinyelela emanzini (hayi ukuthi aze axhunywe ngamapayipi) okungaba indawo engu 200m ekupheleni kwesabelo sezimali sika 2004/5 Umasipala wesifunda kuzomele ukuba abhekele futhi agqugquzele ngezinhlelo zamanzi amahala. • • • • • Ukuthuthukiswa kwezinga lokusetshenziswa kwamanzi Ukuqalwa kwama MSP ukuthola umsbenzi ngendlela Osebenzisa kakhulu amanzi kumele awakhokhelei Ukunakekela izidingongqangi ezikhona manje Ukuthuthukisa izinsiza senzo zoMkhandlu ukuze ukwazi ukubhekana nomsebenzi Umuzi ngamunye ube nokufinyelela endlini yangasese enezimbotshana zokufaka umoya ngo 2004/5 Ngo 2003 ibe nohlelo lwezokuqwashisa ekubhekeni ezempilo nezokuhlanzeka. • • • Ukusebenzisa ukuthuthwa kwendle mahala. Umsebenzisi akhokhele izinga eliphezulu lomsebenzi Ukunakekela izinto zokusebenza ezikhona njengamanje Ukunikezela ugesi emizini engu 4000 (oxhunyiwe noma ongaxhunywanga) ngonyaka okungukuthi u50% uzobe unikezelwe ezindaweni ezingamaphandle. • • Ukufinyelela kugesi wamahala Umsebenzisi akhokhele ugesi owenziwe ngendlela esezingeni eliphezulu Izimali zingenele ekwenzeni ugesi ube sesimweni esingcono • 3.4 3.5 Ukuba nezokuthutha Ukuba nezindlela zokuthuthwa kukadoti 1) 1) 2) 3) Ukuqinisekisa ukuthi zoke izindawo zomsebenzi (izikhungo zemfundo, umasipala nesifunda) zisetshenziswa ngendlela efanele • • Isifunda sisebenze njengekwiyisona ekunikezeleni ngezimali zokulungisa imigwaqo Bahlanganise intuthuko yemigwaqo nokugcinwa kwayo Ukutholakala kwezindawo zokulahla udot ngo Juni ka 2002 Ukusungula izikotileka ezizothuthukisa izindawo zikadoti Ukwabiwa kwezimali ngabaphathi kwisabelo zimali sika 2002/3 • • Ukukwazi ukufinyelela ekuthuthweni kwemfucumfucu Ukuqala ama MSP kwezentuthuko nokuphathwa kwezindawo IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM 12 UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY UMHLAHLANDLELA 3.6 Ukuba namathuna IZINHLOSO 1) 2) 4. 5. Ukunakekelwa kwemvelo Ukulingana ngobulili 1) 1) 2) 6. Ezemfundo 1) 2) 7 Ukuhlelwa kwezempilo 1) 2) 8 Ingculaza 1) 2) 9 Ezemidlalo nezinjabulo UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE 1) 2) 3) AMASU Ukutholakala kwendawo eyanele yamathuna komasipala basemakhaya nesifunda ngo 2005 kuze kube iminyaka engu 10 ezayo Isabelo zimali samathuna sika 2002/3 • • Ukuthola amathuna amasha Ukuqalwa kwama MSP ngokuthuthukisa nokusetshenziswa kwamathuna Kume ngendlela uhlelo olufanelekile lwezemvelo ngendlela yokuhlelwa kwezemvelo ngonyaka ka 2003-ukuhlanganisa ukuphathwa okufanele nendlela yokubheka efanelekile( bheka umbiko ophuma kabili wezemvelo nokuqalwa kwemithetho ka LA21) • Ukwamukela IEM (Ukuphathwa kwezemvelo okuhlangene) imigomo yayoyonke imisebenzi Ukuthuthukiswa kokuqonda izinkinga nezindlela yokuzinakekela Ukuthuthukisa kokuqwashisa ngezemvelo nohlelo lwezemfundiso Ukusetshenziswa kwezidingo ngendlela Ukuthuthukiswa komthetho wozobulili esifundeni kubhekwe indima yabesifazane kwezentuthuko, nokubhekwa kwezempilo kanye nezokuthuthuka kwezomnotho, ukulingana ngobulili ekuqashweni, nokuqasheliswa ngamalungelo abesifazane. Ukuqalwa komthetho kusukela ngo 2003 kuqhubeka • Ukuhlanganyela noMnyango wezemfundo ukuqiniseka ukulandelwa komthetho okhona, imfundo efanelekile nezingqalasizinda. Ngokohlelo luka SETA lokuxhasa lulekelele izinhlelo zezemfundo • • • • • • • Ukuhlanganisa ukulingana ngokobulili ngokwezinhlelo zikamasipala wesifunda Ukwakhiwa kwesigaba sobulili Abaphathi bezokulingana ngokobulili • Ukuthuthukiswa kwemfundo nokuqeqeshwa kwabadala Ukuzama ukuthola iminikelo yokuthuthukisa izindingo nokuzisebenzisa Ukugqugquzela ukuqeqeshwa okungale kwezinga lesikole Idinga izinga lokugunyazwa uMnyango weZempilo weSifunda ngokuphela kuka 2003 nokuthuthukisa imisebenzi yezempilo ehlanganisile Zonke izakhamuzi zesifunda zibe nokukwazi ukuthola usizo lwezempilo ngokuba khona kwezidingo ebangeni elingaba ngu 5km wokuhamba ngonyaka wesabelo zimali sika 2004/5 • • • • Ukuqalwa kwehovisi lezempilo lesifunda Ukulandela imisebenzi eyisidingo ngqangi Ukuhlanganisa imisebenzi yezempilo Ukuqalwa kohlelo lwezokusebenza ngokuzinikela Indawo yokuzwelana nabanesifo sengculazi kanye nokunye (izinhlelo) ukunakekela izingane ezihlwempu (ngokuhlukana kweminyaka yabo) yakhiwe ngaphansi kukaMasipala Isifunda sigcwalise indima ekuqhubekezeni ukunakekela kwabantu basemakhaya ngokusizwa ngabazinikelayo • • Ukuhlanganisa nokuxhasa umasipala ekuqwashiseni ngengculaza Ukuqwashisa nge HIV/AIDS ngokuhlanganyela noMnyango wezempilo Ukuthuthukisa uhlelo lokuxhasa iHIV/Aids Ukuhlela ngokuba nolwazi lwengculazi emqondweni Ukuqinisekisa ukuthi umphakathi uyafinyelela ezidingweni zemidlalo nezenjabulo ngomasipala ngamunye Isifunda silwele ukuba nemidlalo eminingi ehlukene ukuhambisana nezinga Ukuqhubezela ukusetshenziswa okufanele nokunakekelwa kwezidingo • • IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM • • • Ukuqala uhlelo lwesifunda lwezemidlalo nezenjabulo Ukunikezela ukukwazi ukufinyelela ezidingweni ezihlukahlukene ngokwezinga lika masiapala Ukuthuthukisa imidlalo yesifunda 13 UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY UMHLAHLANDLELA 10 11 Ezamasiko nobungcweti Ukugxila entsheni IZINHLOSO 1) 1) • • • 12 Ukuphathwa ngendlela okungesiyo UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE 1) 2) AMASU Ukuthuthukisa ukuzinikela kwezobungcweti nokuqeqeshwa kwezamasiko nezikhungo zokuqwashisa emisebenzini kaMasipala • Kuhlanganisa intsha ngokuzwana nokwenza kanye nezentuthuko yesifunda imisebenzi engaholela eku: ekwehliseni ukungasebenzi Ukuzwana okukhulu Ubuholi obuqinile/ mokuzethemba • • • Ukuqonda izidingo zolusha Ukuqalwa kwemisebenzi yokuthuthukisa intsha Ukucabanga ngentsha kuzona zonke izinto ezenziwayo Uhlelo lwesifunda lwezokuphatha ngendlela okungesiyo nesikhungo zokufundisa ukuphatha kube sekukhona ngokuphela kuka 2002 Ukuqhubezela ukuhlangana okunomfutho kwabaphathi abangahambisi kahle emisebenzini yonke kamasipala wesifunda nabasemakhaya. • Ukuqalwa kohlelo lokuphatha ngokungesiyo indlela kwesifunda (nasemakhaya0 Ukuqalwa kwesikhungo sokuphatha esephatha budlaka esifundeni • • Ukuqalwa kohlelo lwesifunda oluncike kwezobungcwenti namasiko Ukuqalwa kwezindawo zokuqeqeshelwa ubungcweti namasiko ngumasipala 13 Ubugebengu 1) Ngokulwisana nobuphofu, nokwakhiwa kwamathuba emisebenzi, ukwakhiwa kwemiphakathi, nokunikezela ukuxhasana nokuzihlanganisa namaphoyisa ukwehlisa izinga lobugebengu ngo 10% ngonyaka eminyakeni emihlanu ezayo. • Ukuqalwa kwemikhakah ezolekelela amaphoyisa 14 Ukulwisana nobuphofu 1) Ngokulwisana kobuphofu ngokuhlanganyela nemizamo ye LED yehlisa amaphesenti ezindlu abe ngapahnsi kuka R1500 ngenyanga ukusuka ku 60% kuya ku 405 ngonyaka wesabelo zimali sika 2004/5 • Ukuhlanganiswa kokulwisana nobuphofu 15 Ukungasebenzi 1) Ngokohlelo olukhangayo lwezokutshalwa kwezimali nokugqugquzela ezentuthuko zomnotho kwehlisa izinga lokungasebenzi kusukela ku 40% kuya ku 20% ngokuphela konyaka wezimali ka 2004/5 • Ukuhlela nokuhlanganisa ama LED 16 Ukutshalwa kwezimali 1) Ngokwakha isimo esihlanganisa ezentuthuko kwezomnotho nokunikezela amathuba ekutshalweni kwezimali. Ukukhuphula umnotho wesifunda ukutshengisa okungenani ukukhuphuka ngo 6% ngonyaka ngokwezentela zesifunda. • Ukuqalwa kohlelo oluhlangene lwezemvelo ukuze kutshalwe izimali (ikakhulukazi kubasebenzi) IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM 14 UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE Amasu nezinhlelo zentuthuko ezibalulwe kwi-IDP akumele zibhekwe zodwa njengalokhu ziningi ezinye izinhlelo ezinomthelela. Lengxenye elandelayo ichaza ngohlelo lokwenza lemisebenzi. • • • • • Ukwabiwa komsebenzi namandla Isu Lezezimali Isu Lezinhlaka Ezididiyele Zentuthuko Spatial Framework Izinga Lokuhlela Lokhu okungenhla kuzochazwa ngakunye ukucacisa ingqikithi yokuqalwa kohlelo lwezentuthuko ehlangene. IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM 4. UHLAKA LOKUQALWA KOMSEBENZI UKUBHEKA UHLAKA LOKUQALWA KOMSEBENZI 15 UKWABIWA KWEMISEBENZI NAMANDLA UMasipala Sifunda waseMgungundlovu ihlukanisa imisebenzi (functions) yawo imikhakha emine. Lemikhakha achazwa kabanzi ku Annexure 1 we IDP. Lemikhakha ichazwe kafuphi lapha ngezansi: ISIGABA INCAZELO 1. Ingxenye 84 (1) imisebenzi Imisebenzi eyabelwe umasipala wesifunda ngaphansi kwengxenye 84 (1) yomthetho wesakhiwo sikaMasipala (Municipal Structure Act). 2. Eminye imisebenzi ngaphansi komthetho sisekelo Imisebenzi eyabelwa ohulumeni basekhaya ngokomthetho-sisekelo, yize ingabekiwe ngqo kumthetho wo masipala 3. Umsebenzi wezokwamukela Imisebenzi evamisile yesifunda enganikezelwa omasipala basekhaya ukunciphisa izindleko zokuvikeleka ukuphinda phindeka komsebenzi 4. Imisebenzi okumele ihlanganiswe Eminye imisebenzi engabelwanga uMkhandlu sifunda noma omasipala kodwa bonke labohulumeni bangakwazi ukubaneqhaza. IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE IMISEBENZI EYABELWE UMKHANDLU SIFUNDA NGOKOMTHETHO WOMASIPALA INGXENYE 84 (1) WOMTHETHO WOMASIPALA, WABELA UMKHANDLU SIFUNDA AMANDLA NALEMISEBENZI ELANDELAYO • uHlelo Lwentuthuko Edidiyelwe • Ukunikezelwa kwamanzi azosetshenziswa ekhaya • Ukunakekelwa kwenkunkuma • Imigwaqo kaMasipala • Ukunakekelwa kwemisebenzi yezokuthutha umphakathi • Izikhungo zamabhanoyi kaMasipala • Imisebenzi yezempilo kamasipala • Izimakethe zezitshalo • Amathuna nezindawo zokushisa abantu • Ezokuvakasha zasekhaya EKUHUMUSHENI UKWABIWA KWALEMISEBENZI NAMANDLA KWISIGABA 1, INDLELA YOKUBHEKANA NEZINKINGA YACUBUNGULWA, KUBHEKWE IKAKHULUKAZI UBUNGAKO BESIFUNDO KANYE NOMASIPALA BASEMAKHAYA NGOKUHLUKANA KWABO. 4.1 UKWABELWA KWEMISEBENZI NAMANDLA UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY 16 UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY ISENDLALELO OHLELWENI LEZIMALI Uhlelo Lwezezimali liyingxeye ebalulekile ye IDP futhi lubhekisisa lokhu okulandelayo: Izindlela zomxhaso kuleminyaka eyisihlanu onyakeni wezimali 2002/3 kuya koka 2006/7 • Ukuqiniseka kwalokhu kuncike enzuzweni nezinhloso ezibekiwe ngokohlelo lwezentuthuko ehlanganisile. • Ukwakha izindlela zokuphathwa kwezimali nokuhlolwa kwamabhuku ngendlela eyiyo OKUQUKETHWE UHLELO LWEZIMALI Ukuze sikwazi ukwenza okubalulwe ngenhla, lokhu okulandelayo kufakiwe ohlelweni lezimali: • • • ISENDLALELO SOHLELO OLUDIDIYELE LWEZINHLAKA ZENTUTHUKO Umnyango wezokwamukela izidingo zikaMasipala Sifunda uhlanganise uhlelo lokuthuthukisa izinhlaka zentuthuko. Imininingwane egcwele ngalokhu iku Annexure 3 oyingxenye yale IDP. OKUQUKETHWE UHLELO LWEZINHLAKA ZENTUTHUKO Uhlaka lwezentuthuko oludidiyelelihlose lokhu okulandelayo: • Ukwakheka kohlaka oluzokwenza intuthuko ibe lula. Lokhu kumbanakanya ukuhlelwa kabasebenzi bomkhandlu. Amandla nemisebenzi • Ukusebenza kwabaphathi • Indlela yokwamukela • Uhlelo lwezokuxhumana oluhlangene • Imithetho ehola ukusebenza kukaMasipala wesifunda 4.2 UMUMO WEZIMALI NEZIKHUNGO Umumo ogcwele wezimali zohlelo lwezentuthuko lwahlanganiswa uMnyango wezeZimali kuMasipala Sifunda waseMngungundlovu. Loluhlelo lweZimali lutholakala ku Annexure 2 ohambisana nalelibhuku. Okulandelayo lapha kwethula okuqukethwe uHlelo Lwezezimali. UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE Ukutholakala komxhaso Ukwabiwa komxhaso komasipala Amasu okungenisa imali Izindlela zokuphathwa kwezimali IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM 17 UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE KEY SPATIAL ISSUES IMPACTING ON THE DISTRICT Inhloso ye-plani yokuthuthukiswa komhlaba ukwakha uMkhandlu Sifunda ozophumelela.. Uncontrolled / Lack of social and physical dispersed human support structure settlement Izinjongo ezibalulekile zale Plani zimbandakanya: • Ukususa imisebenzi yobandlululo, edala ukungalingani nentuthuko engafinyelele kuwowonke umuntu. • Ukwenza isiqinisekiso sokuthi bonke abantu bayakwazi ukufinyelela kuzidingo ngqangi. Kakhulukazi emathubeni emisebenzi. Prime location Significant agricultural production Limited development of tourism opportunities • Ukuhlanganisa indawo yesifunda nokuhlanganisa izakhiwo ezihlukene/ amathuba okusebenza • Ukunikezela ngohlaka lomsebenzi lwezentuthuko oluzophatheka okufaka ukwaziswa kwezindawo okungatshalwa kuzo izimali, ukuhluhlumeliswa kwesimilo, nokuvikeleka. •Ukwakha indlela ekahle yamathuba ehlanganisa: • Ukuthuthukiswa kokusatshalaliswa kwemisebenzi • Ukufinyelela kwamathuba ezomnotho • Ukufinyelela ezidingweni ezithuthukisiwe IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM Complex land use mosaic Dominance of PMB complex 4.3 INDAWO YOHLAKA LOMSEBENZI INHLOSO YE-PLAN YOKUSETSHENZISWA KOMHLABA Population concentration & pressure 18 UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE 2 UKUQALA NGEZAKHIWO EZIKHONA EZIHLANGANIS A IZINDAWO EZIHLUKENE ZASEMAKHAYA UKUNGENELA NGOKOHLELO LWEZENTUTHUE ZINDAWENI EZIZOSABALALI SA INTUTHUKO. 3 4 NGOKOHAMBA KWESIKHATHI, UKUQHELELENA KWEZINDAWO KUZOYA KUNCIPHA. EKUQHUBEKENI KWESIKHATHI UKUPHATHA OKUCACILE KUYATHUTHUKA OKUHLANGANIS A IMISEBENZI IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM 4.3.1 IZINDAWO EZIHLELELWE 1 19 UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE 4.3.2 INDAWO YOKUHLELELA UMSEBENZI IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM 20 UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE UHLELO LOKUSEBENZA LWEMINYAKA EMIHLANU Uhlelo lweminyaka emihlanu lwezimali luyingxenye ye IDP yoMkhandlu Sifunda wase Mgungundlovu. Uhlelo lwezimali lubalula wonke amaprojeti adinga imali enkulu. Uhlelo lokusebenza likaMasipala wesifunda uMgungundlovu lulandela uhlelo lwezimali lweminyaka emihlanu. Uhlelo lokusebenza luveza okunye uMasipala okufanele kwenziwe eminyakeni emihlanu. Kumele kuqashelwe ukuthi isamba esikhulu semisebenzi sihambisana nesabelo zimali zonyaka 2002/3. Lokhu kutshengisa isamba semisebenzi esibhekwe nguMasipala. Ukwengeza kulokhu isamba esikhulu semisebenzi ohlelweni lwezemisebenzi zitshengiswe njengemisebenzi eqhubekayo, isib, imisebenzi enesikhathi esinganqunyelwe Okungenani izigidi ezingu R174 ziyodingeka ukuba kwenziwe zonke lezizinhlelo eminyakeni emihlanu ezayo. Ingxenye enkulu yale mali izoqhamuka eminyangweni kahulumeni eyahlukahlukene. Imali yokwakhiw kwezindlu ayiveli lapha njengo lomsebenizi uzokwenziwa oMasipala. omasipala basemakhaya bezoba abathuthukisi baloluhlelo lomsebenzi. IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM 5. UKUDIDIYELWA KWAKHO KONKE UHLELO LWEMINYAKA EMIHLANU LWEMALI YEZENTUTHUKO 21